LISTA HAŃBY

czyli zbrodnia nie ukarana

 

W 1986 r. mieszkaniec Rypina nawi?za? korespondencj? z by?ym mieszka?cem ziemi dobrzy?skiej, kt�ry prze?y? Holocaust i zamieszka? w Izraelu. Pomimo up?ywu 30 lat, przes?anie wyra?one w listach z Rypina jest nadal aktualne. Dotyczy r�wnie? wsp�?czesnych czas�w, szczeg�lnie w obecnym okresie systematycznych pr�b zak?amywania oczywistych fakt�w z II wojny ?wiatowej, chocia?by w zakresie prawid?owego nazewnictwa oboz�w zag?ady na terenie Polski.  

Pierwszy list wys?any z Rypina rozpoczyna? si? od s?�w:

"Pami?? o ofiarach mord�w dokonanych przez hitlerowskich Niemc�w na Polakach i ?ydach nie mo?e nigdy ulec ani zapomnieniu, ani te? zamazaniu lub zatarciu[...] D??enie do uczenia pami?ci ofiar zbrodni, pami?ci najbli?szych pomordowanych przez zbir�w hitlerowskich, do utrwalenia pami?ci o nich w?r�d ?yj?cych i dla pami?ci potomnych to jest sprawa ?wi?ta, szlachetna i wielce godna".

Prezentowane opracowanie zawiera obszerne fragmenty trzeciego listu autorstwa ?p. Stanis?awa Suszy?skiego[i] (1925-1996).  List wys?ano z Rypina do Izraela na adres przedstawiciela by?ej rypi?skiej spo?eczno?ci ?ydowskiej -  kt�ry w latach 80. XX w. prowadzi? poszukiwania ?wiadectw tragicznych wydarze? zaistnia?ych jesieni? 1939 r.

Korespondencja S. Suszy?skiego jest cennym ?r�d?em wiedzy przelanej na papier, przez ?wiadka tamtych czas�w, zawieraj?cym szczeg�?owe opisy z mrocznej historii powiatu rypi?skiego. Warto?? przedmiotowego ?r�d?a jest tym wi?ksza, i? cz??? opisanych w nim fakt�w nie uj?to w ksi??ce autorstwa A. Witkowskiego "Mordercy z Selbstschutzu", wydanej w 1986 r. Jednocze?nie wartym podkre?lenia jest fakt, ?e przez kolejne trzy dekady niewiele wi?cej przyby?o informacji w obszarze wiedzy dotycz?cej sprawc�w tych ohydnych czyn�w.

Tematyka zawarta w przedmiotowej korespondencji dotyczy szczeg�?�w zbrodni pope?nionych na przedstawicielach spo?eczno?ci ?ydowskiej, niemniej jednak w tym samym miejscu i czasie, ci sami zbrodniarze z Selbstschutzu torturowali i zamordowali oko?o tysi?ca Polak�w. Ich ofiarami byli ziemianie, nauczyciele, urz?dnicy, lekarze, studenci oraz ch?opi i robotnicy ciesz?cy si? autorytetem w swoich ?rodowiskach.

?aden z cz?onk�w rypi?skiego Selbstschutzu nie stan?? przed s?dem za zbrodnie pope?nione jesieni? 1939 r.

W przedmiotowym opracowaniu zachowano oryginaln? pisowni? oraz dodano zdj?cia z archiwum Redakcji.

Redaktor, marzec 2017 r.

 

 

List 3, Rypin, 25 listopada 1987 r.

 

[...] Dzi? Drogi Przyjacielu od?wie?? pami?? o zbrodniczej niemieckiej organizacji, kt�ra w powiecie rypi?skim, katowa?a, torturowa?a i mordowa?a w bestialski spos�b setki i tysi?ce ludzi, kt�rych win? by?o to, ?e urodzili si? obywatelami Polski, ?e byli Polakami b?d? ?ydami. Organizacja ta nazywa?a si? Samoobron? - Selbstschutz.

12 wrze?nia 1939 r. utworzono w Gda?sku na polecenie Heydricha, szefa policji bezpiecze?stwa i s?u?by bezpiecze?stwa Trzeciej Rzeszy samodzielne Einsatzkommando - EK 16, kt�rego dow�dc? zosta? SS-Obersturmbanf�hrer und Regirungsdirektor Rudolf Tr�ger.

EK 16 liczy?o z pocz?tku oko?o 100 ludzi, a p�?niej 300. Sk?ad jego stanowili funkcjonariusze Gestapo, Kripo i personel pomocniczy i rekrutowali si? prawie wszyscy z terenu Wolnego Miast Gda?ska. Do jakich cel�w u?yto owe Komando wiemy dobrze. Zosta?y po nim groby z tysi?cami zw?ok.

EK 16 zosta?o podzielone na trzy oddzia?y tzw.Teilkommanda.

1. w Gdyni dow�dc? Teilkommanda by? Kriminal-dyrektor Kripo Friedrich Class,

2. w Bydgoszczy - SS-Sturmbannf�hrer und Kriminal-dyrektor Jakob L�llgen,

3. w Toruniu - SS-Hauptsterf�hrer und Kriminal-insektor Hans Joachim Leyer.

Einsatzkommando 16 do 23 wrze?nia 1939 r. dzia?a?o w Gda?sku, Gdyni i Wejherowie a od 24 wrze?nia 1939 r. rozszerzy?o swoj? zbrodnicz? dzia?alno?? na pozosta?e powiaty Pomorza.

Ju? 26 wrze?nia 1939 r. posiada?o sw�j oddzia? w Brodnicy.

Oko?o 26 wrze?nia 1939 r. miejscowi Volksdeutsche zorganizowali w Rypinie policj? pomocnicz? tzw."Hilfpolizei", podleg?? miejscowemu Komisarycznemu Landratowi. Prawdopodobnie Hilfpolizei powsta?a na bazie istniej?cej w Rypinie paramilitarnej organizacji nazistowskiej, kt�rej pocz?tki istnienia si?ga?y okresu poprzedzaj?cego wybuch polskiej wojny obronnej 1939 r. Sporo te? rodzimych Niemc�w przyjmowa?a jeszcze w�wczas wyczekuj?c? i asekuracyjn? postaw? na ko?cowy wynik wojny.

Foto.1) Dobrzy? nad Drw?c? w 1939 r. - zdj?cie wykonano na obecnym Placu Tysi?clecia, prawdopodobnie 6 listopada w czasie deportacji ludno?ci ?ydowskiej.
Strza?kami oznaczono cz?onk�w Selbstschutzu. (?r�d?o:https://frankdobiaarchives.wordpress.com/)

Na Pomorzu na osobiste polecenie Reichsf�hrera SS Heinricha Himmlera utworzy? organizacj? Samoobrony - "Selbstschutz" osobisty jego adiutant SS-Oberf�hrer Ludolf von Avensleben.

SS-Oberf�hrer Ludolf von Avensleben 14 wrze?nia 1939 r. przyby? z Berlina do Bydgoszczy a ju? nast?pnego dnia 15 wrze?nia ukaza? si? w niemieckiej gazecie "Deutsche Rundschau" artyku? "Selbstschutz in ganzen Westpreussen" i niebawem dalsze.

Wprawdzie oficjalne polecenie utworzenia Selbstschutzu w Polsce wyda? RFSS H. Himmler dopiero 20 wrze?nia 1939 r. a wytyczne w sprawie jego utworzenia 7 pa?dziernika 1939 r. Nale?y w tym miejscu podkre?li? i? polecenia H. Himmlera sankcjonowa?y ju? istniej?cy stan.

Utworzony na Pomorzu Selbstschutz dzieli? si? na sze?? inspektorat�w, na czele kt�rych stali oficerowie SS i SD przybyli z Rzeszy.

Powiat rypi?ski ??cznie z powiatami brodnickim, dzia?dowskim i lubawskim wchodzi? w sk?ad I. Inspektoratu Brodnica (Inspektion I. Strassburg).

Przed utworzeniem Selbstschutzu Volksdeutsche z Hilfpolizei byli obarczeni przez dow�dc�w grup operacyjnych policji bezpiecze?stwa i s?u?by bezpiecze?stwa zadaniami patrolowania terenu i zg?aszania plac�wkom policji o powrotach do miejsc zamieszkania uciekinier�w cywilnych, ?o?nierzy WP i przedstawicieli w?adz oraz mieli obowi?zek zatrzymywania ich.

Foto.2) Rypin w 1939 r. - widok ?o?nierzy Wehrmachtu z pododdzia?u wartowniczego,
pomocnik�w lub co najmniej ?wiadk�w zbrodni Selbstschutzu. (?r�d?o: www.szpejankowski.eu)

Oko?o 26-27 wrze?nia 1939 r. przyby? do Rypina z Inspektoratu Selbstschutzu w Brodnicy wy?szy stopniem oficer SS i SD Hermann Kniefall, odkomendowany z Teilkommando 16, w celu zorganizowania w powiecie rypi?skim Selbstschutzu. Otrzyma? on nominacj? na dow�dc? powiatowego w Rypinie (Der Kreisf�hrer des Selbstschutzes in Rippin). Niekt�rzy Rypiniacy a w?r�d nich i pisz?cy list, prze?wiadczeni s?, ?e H. Kniefall by? nie tylko Kreisf�hrerem ale i inspektorem brodnickim. Jest to tylko hipoteza.

H. Kniefall zasta? w Rypinie sytuacj? niezwykle korzystn? wielu bowiem Volksdeutsch�w ujawni?o b?d? przynale?no?? do partii hitlerowskiej b?d? sympati? do nazizmu a co wi?cej istnia?a powo?ana w?r�d nich Hilfpolizei.

H. Kniefallowi towarzyszy? miejscowy Niemiec, kt�ry prawdopodobnie nazywa? si? Issbr�cker, by? jego osobistym szoferem i chyba pe?ni? funkcj? adiutanta i pomocnika. Zawsze towarzyszy? Knifallowi. Bici i katowani wi??niowie zwali katem od tortur.

Issbr�cker nosi? granatowy o niebieskim odcieniu mundur bez dystynkcji bli?ej nieokre?lonej formacji a na g?owie zamiast czapki u?ywa? fura?erk?. Sam Kniefall chodzi? zawsze w oficerskim mundurze polowym identycznym w kolorze jak Waffen SS bez ?adnych dystynkcji ani na patkach nie posiada? SS-ma?skich dystynkcji ani te? na naramiennikach Wehrmachtu. Nosi? oficersk? czapk? Waffen SS. Na lewym ramieniu munduru powy?ej ?okcia mia? szerok? obramowan? w?skimi bia?ymi paskami zielon? opask? z gotyckim napisem Selbstschutz a powy?ej opaski mia? umieszczonego na czarnym podk?adzie srebrnego hitlerowskiego or?a ze swastyk?, a na g�rnej kraw?dzi opaski pod or?em znajdowa?a si? przypi?ta metalowa srebrna trupia g?�wka. Na tym?e r?kawie powy?ej mankietu nosi? czarn? tarczk? w kszta?cie rombu obramowan? srebrnymi ni?mi z wyszytym w tym samym kolorze ?aci?skimi literami SD.

H. Kniefall i Issbr�cker przez kilka dni mieszkali w hotelu Szczotkowskiego przy ul. Targowej w Rypinie a z pocz?tku pa?dziernika 1939 r. zaj?li mieszkanie zamo?nemu kupcowi Gerszanowi w Rypinie ul. Warszawska 17, wyrzucaj?c go z rodzin? na bruk. O losie kupca i jego rodzinie napisz? w kolejnych listach.

W ko?cu wrze?nia (po 27 IX 1939) za zgod? rypi?skiego landrata, trudno ustali? kt�rego, bo w 1939 r. by?o ich a? trzech, kolejno przysy?anych z r�?nych centr�w dyspozycyjnych, czy von Hofena, czy dr Hickela czy Bormanna, otrzyma? H. Kniefall na cele Selbstschutzu pomieszczenia w Rypinie w budynku przy ulicy Warszawskiej 20 po Komisariacie Policji Pa?stwowej i Komunalnej Kasie Oszcz?dno?ci, oraz cztery obszerne piwnice i kom�rk?.

W zwi?zku z masowymi mordami, katowaniem i torturowaniem przez Niemc�w obywateli polskich Polak�w i ?yd�w spo?ecze?stwo rypi?skie budynek ten nazywa Domem Ka?ni.

Pami?? trwa. Pami?? o pomordowanych przez Niemc�w naszych braci, ojcach, krewnych i znajomych, kt�rych pozbawiono ?ycia tylko dlatego ?e urodzili si? Polakami b?d? ?ydami.

Wywieszaj?c z balkonu Domu Ka?ni du?? czarn? chor?giew ze znakami bia?ymi Selbstschutz rozpocz?? "urz?dowanie".

Foto.3) Rypin w 1939 r. - widok siedziby Selbstschutzu przy ul. Warszawskiej 20.
Oznaczono wartownika Selbstschutzu pe?ni?cego s?u?b? przed g?�wnym wej?ciem. (?r�d?o: www.szpejankowski.eu)

O dzia?alno?ci zbrodniczej Niemc�w i o Domu Ka?ni w kolejnej korespondencji.

Drogi Przyjacielu. Wsp�?prac? i wsp�?udzia? w zbrodniczej dzia?alno?ci Selbstschutzu podj??o wielu miejscowych Niemc�w, z kt�rymi wiele dziesi?tek lat ?yli?my razem. Niemc�w kt�rzy jedli polski chleb, kt�rzy lepiej egzystowali od Polak�w i ?yd�w. ?aden z niemieckich zbrodniarzy nie zosta? poci?gni?ty do odpowiedzialno?ci. Jeden tylko Ukrainiec Aleksjejew zako?czy? ?ycie w polskim areszcie. ?aden ze zbrodniarzy nie zosta? ukarany ani nie stan?? przed s?dem za pope?nione bestialstwa i zbrodnie. ?yli dobrze i by? mo?e do?ywaj? w dobrobycie w RFN jako nobliwi i szanowani ojcowie i dziadkowie ?yj? dostatnie.

 

Foto.4) Rypin w 2015 r. - widok fasady "Domu Ka?ni" obecnej siedziby Muzeum Ziemi Dobrzy?skiej (?r�d?o: By 1bumer - Praca w?asna,
CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=41746217)

Podaj? na koniec jak?e niepe?ny wykaz tych zbrodniarzy kt�rych pami?tamy. Niechaj Twoi bliscy, przyjaciele i ich rodziny te? nie zapominaj?. Musimy pami?ta?. Ostrzega?.

Niepe?ny wykaz cz?onk�w Selbstschutzu w Rypinie

 

1. Kniefall Hermann - dow�dca powiatowy Selbstschutzu w Rypinie. Wy?szy oficer SS i SD,

2. Issbr�cker (brak imienia) - szofer i adiutant Knifalla, czarny kat do zadawania tortur. Niemiec z Rzeszy,

3. Nicolai August, nauczyciel z Somosior�w, kierownik domu modlitwy - "kantor", zast?pca dow�dcy powiatowego. Przed rozwi?zaniem Selbstschutzu w bli?ej nieokre?lonym czasie mia? z?o?y? rezygnacj?,

4. Ziesmer Albert, cie?la z Rudy ?alskiej. Po rezygnacji Nicolaia prawdopodobnie zast?ca Knifalla. P�?niej ?andarm w Sad?owie.

5. Schliesske Heihrich, murarz z Rypina, dow�dca Selbstchutzu w mie?cie Rypinie. Podczas okupacji w?a?ciciel restauracji, kt�r? urz?dzi? w Domu Ka?ni.

6. Aleksjejew Wasyl, wo?ny w magistracie Rypin Ukrainiec. Grabarz w Selbstschutzu. Po wojnie aresztowany. Nie doczeka? procesu, zmar? w areszcie ?ledczym w Rypinie,

7. Bendlin Otto, masarz z Rypina,

8. Benke (imi? nieustalone) cie?la z Rypina. Po rozwi?zaniu Selbstschutzu zosta? ?andarmem.

9. Brandt (imi? nieustalone), rolnik ze Zb�jenka, zaj?? du?e gospodarstwo rolne Frankowskiego we Frankowie ko?o Adamek,

10. Bernat (imi? nieustalone), rolnik z Rojek, gm.Rogowo. Po rozwi?zaniu Selbstschutzu zosta? ?andarmem w Rogowie,

11. Czarnecki Albert, brak danych,

12. Deutschl�nder (imi? nieustalone), rze?nik z Cetek ko?o Rypina,

13. Dickau Wilhelm, rolnik z Huty Chojno, gm.Chrostkowo,

14. Feldt (imi? nieustalone), rolnik z Rogowa. Po rozwi?zaniu Selbstschutzu zosta? ?andarmem w Rogowie,

15. Fenske Adolf, Gutsverwalter - zarz?dca maj?tku Nowy Kobrzyniec, gm. Rogowo,

16. Freilich (imi? nieustalone) rolnik z Sosnowa, Gutsverwalter - zarz?dca maj?tku Sosnowo, gm. Rogowo,

17. Gietz Otto, m?ynarz z Zar?by, gm. Soko?owo. Gutsverwalter - zarz?dca maj?tku Soko?owo,

18. Gietz (imi? nieustalone), rolnik z Borzymina ko?o Rypina,

19. Freimundt (imi? nie ustalone), zaj?? du?e gospodarstwo rolne po Zygmuncie Weso?owskim w Rypinie,

20. Gogolin Edmund, ?lusarz z Zasad,

21. Gogolin Edwin, (brak danych),

22. Gomse Gustaw, z Rypina, bez zawodu,

23. Gramse Friedrich, szewc z Rypina,

24. Gramse Heinrich, syn Friedricha, bez zawodu, z Rypina,

25. Hejke vel. Hojke (imi? nieustalone),

26. Heisei Hugon, rolnik z Przeszkody ko?o Nadro?a, ?andarm w ?wiedziebni, zaj?? gospodarstwo rolno-sadownicze Papiernika w Rypinie,

27. Leide (imi? nieustalone) rolnik z Bielawek. Pe?ni? funkcj? klucznika w Selbstschutzu w Rypinie,

28. Jaronski (imi? nieustalone),

29. Jahnke Aleksander, rolnik z Kobrzy?ca, po rozwi?zaniu Selbstschutzu, Gutsverwalter maj?tku na terenie gm. Rogowo,

30. Kowalski Emil, rolnik z okolic Skrwilna,

31. Kowalski Julius, rolnik z okolic Skrwilna,

32. Mann Julius, rolnik z G?owi?ska,

33. Meyer Arthur, rolnik z Rojek,

34. Meller Johann, rolnik z Huty Nadrowskiej. P�?niej ?andarm w Rogowie,

35. Nickel Albert, rolnik z Zambrzycy. P�?niej ?andarm w Rogowie,

36. Ohm Otto, rolnik z Bielawek, klucznik w areszcie Selbstschutzu,

37. Pokrant (imi? nieustalone), rolnik,

38. Rotzal Heinrich, rolnik z G?owi?ska,

39. Rotenberg Edward, bez zawodu, z Rypina. P�?niej Gutsverwalter - zarz?dca maj?tku,

40. Rotenberg Johann, bez zawodu z Rypina. Dzier?awca sad�w,

41. Rotenberg Richard, stolarz z Rypina, potem w Schutzpolizei w Rypinie,

42. Schilmann Heinrich, rolnik z Balina,

43. Szyma?ski (Schimanski) W?adys?aw, robotnik z Rypina. Zmieni? nazwisko na Schimann, zaj?? sklep z ?okciowizn? po Polaku w Rypinie,

44. Schramowski Heinrich (Szramowski), rolnik z G?owi?ska. Zmieni? nazwisko na Schramke. P�?niej Gutsverwalter w maj?tku Linne,

45. Steinkampf Otto,

46. Steinkampf (imi? nieustalone),

47. Steinkampf (imi? nieustalone),

poz. 45-47) bracia, rolnicy z Huty Chojno, gm. Chrostkowo. Zaj?li gospodarstwo rolne po Polakach we Wilczewku, gm. Soko?owo,

48. Stiem Artur,

49. Stiem Emil,

poz.48-49) handlarze trzody chlewnej w Dobrzyniu n/Drw.,

50. Stiermann (imi? nieustalone),

51. Teschner (imi? nieustalone), stolarz? z Dobrzynia n/Drw. Potem kierownik plac�wki Arbeitsamtu w Golubiu,

52. Treichel Adolf, rolnik z Bia?ob?ot,

53. Trost (imi? nieustalone),

54. Woike (imi? nieustalone), rolnik z K?o?na,

55. Wunsch Karl, rolnik z okolic Skrwilna. P�?niej ?andarm w Skrwilnie,

[...] Z nale?ytym szacunkiem pozostaje Stanis?aw Suszy?ski".

 ?r�d?o: Instytut Pami?ci M?czennik�w i Bohater�w Holocaustu w Jerozolimie - Yad Vashem.