Nagrobki i epitafia cdn.
••środa•, 28 •listopada• 2012 22:28• |
NAGROBKI I EPITAFIA
WST?P
Odwiedzaj?c znane powszechnie stare cmentarze jeste?my zauroczeni nagrobkami z elementami sztuki rze?biarskiej oraz pi?knymi epitafiami. Podziwiamy poziom sztuki w danych epokach, zazwyczaj w wykonaniu kwiatu polskich rze?biarzy i literatw.
Myli si? ten, kto my?li, ?e tylko wyprawa do znanych nekropolii, Cmentarza Pow?zkowskiego w Warszawie lub Rakowickiego w Krakowie, prowadzi do obcowania z dzie?ami sztuki cmentarnej.
Nasze parafialne cmentarze te? kryj? ciekawostki. Szkoda, ?e jest ich coraz mniej, gdy? cz?sto potomkowie zmar?ych ju? nie ?yj?, a spo?eczno?ci lokalne nie zawsze dbaj? o konserwacj? lub po prostu brakuje miejsca na nowe pochwki.
Tym artyku?em zach?cam do dokumentowania poprzez wykonanie fotografii istniej?cych na terenie naszych parafii starych nagrobkw i publikowanie wykonanych zdj?? na stronach portalu. Na razie tylko w ten sposb mo?emy ocali? od zapomnienia, a i jednocze?nie rozpropagowa? szerszej publiczno?ci ma?e wiejskie cmentarze.
Mo?e w przysz?o?ci uda si? nam dotrze? do w?adz samorz?dowych i w my?l zasad patriotyzmu lokalnego namwi? ich do zlecenia przeprowadzenia prac renowacyjnych zabytkowych nagrobkw?
Redaktor, X 2010 r.
W sierpniu br. po raz pierwszy przebywa?em na cmentarzu parafialnym w Radzikach Du?ych, gm. W?pielsk, powiat rypi?ski.
Ku mojemu zdziwieniu spotka?em do?? zaniedbane nagrobki Gniazdowskich, oraz pomnik z 1938 r. po?wi?cony poleg?ym powsta?com styczniowym, ktrzy w nieodleg?ych Boles?awcach stoczyli walk? zbrojn? z zaborc?. Akurat o tych pomnikach wiedzia?em, ?e tam istniej?. Zaskoczy? mnie fakt istnienia nagrobka Juliana Mazowieckiego, ktry zmar? w 1895 r. Zaciekawi?a mnie forma nagrobka, ale przede wszystkim tre?? epitafium:
" PRZECHODNIU
OBY? W LUDZKO??,
JAK TEN ZMAR?Y WIERZY?.
ID? I CZY? DOBRY PRZYK?AD
SERCE TWE O?MIELI,
LECZ JE?ELI W PRZYSZ?O??
ZW?TPI?E? DO KO?CA
ODEJD?, A CIENIEM SWOIM
NIE ZAS?ANIAJ S?O?CA"
P?niejsze poszukiwania danych na temat osoby zmar?ej jak i autora nagrobka (J.Szyllinga z P?ocka) nie doprowadzi?y do zaspokojenia mojej ciekawo?ci historycznej.
Dopiero kontakt z Pani? Lidi? na forum genealogicznym www.genealodzy.pl przynis? informacj?, ?e pierwowzorem tego pi?knego epitafium by? wiersz poety romantycznego i jednocze?nie rze?biarza, Teofila Lenartowicza (1822-1893), ktry od 1860 r. a? do ?mierci ?y? i tworzy? we Florencji:
"Przechodniu!
Oby? w Polsk? jak ten zmar?y wierzy?!
Id? w czyn! Dobry przyk?ad serce twe o?mieli.
Twj brat wygnaniec drogi syberyjskie przemierzy?,
Prze?ladowanie d?ugo cierpia? w cytadeli,
A przecie? dobre serce w wichrach nie och?d?o,
Ani je po?udniowe ?ary nie wypiek?y.
Podziwiaj nieprzebrane cudowne ?rd?o,
Z ktrego my?li wznios?e i ?zy czyste ciek?y
A je?eli ju? w Polsk? zw?tpi?e? bez ko?ca.
Odejd? i cieniem swym nie zas?aniaj s?o?ca"
Zamieszczone epitafium znajdowa?o si? wcze?niej, na zburzonym nagrobku dzia?acza niepodleg?o?ciowego, zes?a?ca i emigranta politycznego, Agatona Gillera (1831-1887), w Stanis?awowie, jednym z najstarszych cmentarzy Kresw Wschodnich. Obecnie mo?na je odnale?? na Cmentarzu Pow?zkowskim, w kwaterze 13, grb (13-VI-4), obecnym miejscu spoczynku Gillera.
S?owa wiersza - epitafium Teofila Lenartowicza przywiz? z W?och Ignacy Kami?ski, przewodnicz?cy Komitetu Wykonawczego Budowy Pomnika grobu na cmentarzu w Stanis?awowie. Pochodzi ono z ko?cio?a Santa Croce (?w. Krzy?a) we Florencji, z grobu powsta?ca styczniowego, pu?kownika Stanis?awa Bechiego (18281863), jednego z dowdcw powstania.
Autorem epitafium oraz p?askorze?by powsta?ej w 1882 roku, przedstawiaj?cej scen? jego ?mierci, by? w?a?nie Teofil Lenartowicz.
Bior?c pod uwag?, i? pomnik w Stanis?awowie powsta? w
czerwcu 1890 roku, czyli na pi?? lat przed ?mierci? Juliana Mazowieckiego (
1895), pochowanego na cmentarzu w Radzikach Du?ych, jest wielce prawdo- podobnym,
?e twrca jego nagrobka, J. Szylling z P?ocka, inspirowa? si? nagrobkiem
Agatona Gillera.
Czy, by? mo?e, dlatego ?e obaj byli wielkimi patriotami, walczyli z zaborc? i
wierzyli w Polsk? niepodleg??? Kim za ?ycia by? Julian Mazowiecki?
To kwestia dalszych moich poszukiwa? i ustale?. B?d? wielce zobowi?zany osobom, ktre zechc? mi w tym pomc.
Staraniem Leona Mireckiego z Warszawy (spoczywaj?cego
obecnie vis a vis grobu Gillera) i Zwi?zku Narodowego Polskiego w Ameryce,
szcz?tki Gillera zosta?y sprowadzone na Cmentarz Pow?zkowski w 1981 roku, kiedy
to radzieckie w?adze przyst?pi?y do burzenia Miejskiego Cmentarza
Stanis?awowskiego.
W?oski bohater, Galibardczyk, przyby? do Polski w
sierpniu 1863 roku. Z rozkazu Romualda Traugutta, obj?? dowdztwo wojskowe nad
Kujawami, Regionem Kaliskim i Mazowszem.
Rozstrzelany
17 grudnia 1863 roku, przez wojska carskie na rogatkach W?oc?awka.
POSTSCRIPTUM
Dwa lata temu pisz?c artyku? by?em przekonany, ?e w nieodleg?ej przysz?o?ci uda si? odnale?? wi?cej danych na temat Juliusza Mazowieckiego. Liczy?em na magi? Internetu uznaj?c, ?e po publikacji tekstu w sieci, pr?dzej czy p?niej, odezwie si? ktokolwiek z rodziny naszego g?wnego bohatera.
Pisz?c te s?owa ciesz? si?, ?e obecnie mog? zakomunikowa? nowin?, moja ciekawo?? historyczna na temat ?p. J. Mazowieckiego zosta?a zaspokojona!
Rado?? autora jest tym wi?ksza, i? dotychczasowe publikacje traktuj?ce o historii ziemi dobrzy?skiej i osobach, ktre j? tworzy?y, nie zawiera?y nawet sygna?w w zakresie poszukiwanych informacji.
Dzisiaj na poczt? portalu napisa? potomek ?p. Juliusza Mazowieckiego, Michael Matthew Mazowiecki, ktry mieszka w Anglii. Za jego wiedz? i zgod? ujawniam tre?? listu;
[]Grb Juliana Mazowieckiego w Radzikach Du?ych (nagrobki i epitafia) jest osoby, ktrej by?a moim pra-pra-dziadkiem i w?a?cicielem maj?tku Boles?awice przy Radzikach Du?ych. Julian Mazowiecki by? powsta?cem styczniowym oraz w 1848 w Prusach. Bra? udzia? w przegranej bitwie pod Kuczborkiem, po ktrej, ranny i wzi?ty do niewoli, by? zes?any do Syberii. Jego trzej starsi bracia brali udzia? w Powstaniu Listopadowym gdzie Anastazy (najstarszy) zmar? z ran po bitwie w Olszynce Grochowskiej a dwaj m?odzi bracia Leonard i Onufry byli cz?onkami Wielkiej Emigracji do Francji, gdzie zmarli. Julian wnuk Konstanty Zygmunt mia? jednego syna, mego ojca Janusza. Ja jestem urodzony i wychowany w Anglii. M?odszy brat Konstantego Zygmunta, Artur, zwia? do USA po udziale w demonstracji studenckiej w Warszawie z okazji 100-lecia Konstytucji 3 Maja, gdzie ?yj? jego potomkowie. Prosz? mi wybaczy? moje b??dy w pisaniu, ale Polski jest trudnym j?zykiem dla cudzoziemca z pochodzenia 1/4 polaka[]
[]Z linii Franciszka Mazowieckiego, urodzonego w 1782 i zmar?ego w 1831 i jego 4 synw, tylko Julian mia? potomstwo. Jego 3 starsi i bezdzietni bracia byli powsta?cami listopadowymi i spiskowcami w szkole podchor??ych w Warszawie []
[] Anastazy (zmar? z ran po bitwie w Olszynce Grochowskiej) i Leonard, (obydwaj podchor??owie szko?y piechoty w Warszawie) oraz Onufry (student prawa na UW, ktry do??czy? do braci). Jako oficerowie s?u?yli w 3-cim pu?ku strzelcw pieszych w powstaniu. Leonard i Onufry zmarli na Wielkiej Emigracji w Francji. Ich siostra Pulcheria te? by?a bezdzietna. Zmar?a z przyczyn uwi?zienia po powstaniu styczniowym.
Julian, najm?odszy, mia? dwch synw, Polikarpa i Anastazego oraz crk? Juli?. Wszyscy zmarli w wolnej Polsce mi?dzywojennej. Tylko Polikarp, mj pra-dziadek by? powsta?cem styczniowym. Mia? czterech synw: Stefan, Konstanty Zygmunt, Artur i Czes?aw. Tylko Konstanty Zygmunt i Artur mieli potomstwo: Konstanty Zygmunt, ?onaty z Hedwige (Jadwiga) von Weise mego ojca jedynaka Janusza, a Artur a? siedmioro w USA gdzie zwia? zagro?ony aresztowaniem i zsy?k? za udzia? w demonstracji 100-lecia Konstytucji 3 Maja w Warszawie jako student. Krewni w USA, mimo ?e s? tam od 4 pokole? nie zmienili ani skrcili nazwisko rodzinne, co jest rzadko?ci? w?rd polonii ameryka?skiej.
[]Rd Mazowieckich herbu Do??ga pochodzi z ziemi p?ockiej: wczesno?redniowieczny (X wiek) grd pod ??giem, (Mokrzk) i tak jak inni rycerze tego rodu przenie?li si? na ziemie Dobrzy?sk? (wie? Mazowsze) po bitwie pod Grunwaldem w 1410. Wie? Mazowsze by?a w?asno?ci? rodziny do czasw powstania listopadowego, kiedy by?a skonfiskowana za udzia?. Najstarsze zapisy o rodzie Mazowieckich herbu Do??ga si?gaj? 13 wieku (23 pokole? w ty?)[]
[]Ma?a dygresja: Tadeusz Mazowiecki, najm?odszy syn Gen Dr. Bronis?awa-W?adys?awa, w?a?ciciela Umienina (p?ockie), herbu Do??ga i by?y Premier RP to daleki kuzyn z m?odszej linii z pocz?tku XVIII wieku![]
Redaktor, listopad 2012r.