••wtorek•, 05 •stycznia• 2010 09:14• |
KOLEKCJA ZNACZKW POCZTOWYCH
ZDZIS?AWA SZPEJANKOWSKIEGO s. MICHA?A (ur.1942-zm.1998)
System kontroli s?owa drukowanego i mwionego obejmuj?cy ca?okszta?t ?ycia politycznego, spo?ecznego i kulturalnego oraz wszystkie dzia?aj?ce instytucje i organizacje by? nieroz??cznym filarem ustrojowym PRL i dotrwa? do maja 1990 roku. Komunistyczne pa?stwo zmonopolizowa?o ca?kowicie produkcj? i dystrybucj? papieru, sprz?tu poligraficznego oraz wszelkich urz?dze? audiowizualnych. Cenzura decydowa?a o tre?ci i nak?adach publikacji oraz o ostatecznym kszta?cie widowisk i filmw. W praktyce cenzorskiej kierowano si? tzw. zapisami, czyli wykazami osb, ktre by?y obj?te zakazem druku. Zakazem druku obj?te by?y tak?e wybrane tematy (np. zbrodnia katy?ska). W odpowiedzi na takie dzia?ania powsta? drugi obieg aktywno?ci spo?ecznej Polakw, ktry by? p?aszczyzn? dzia?ania rozmaitych ?rodowisk, organizacji i grup. Pocz?tkowo poszerza? on dzia?alno?? zarejestrowanych i dzia?aj?cych legalnie organizacji i instytucji, publikuj?cych swoje druki przy wykorzystaniu formu?y prawnej do u?ytku wewn?trznego. Formu?a ta cz?sto by?a jedynie parawanem do omijania obowi?zuj?cych przepisw (zamieszczania stosownych oznacze? wydawcy, drukowania wi?kszej ilo?ci egzemplarzy, itp.).
Spontaniczna dzia?alno?? edytorska (g?wnie druki ulotne) towarzyszy?a wszystkim prze?omom politycznym PRL, i w miar? up?ywu lat narasta?a. Szczeglnie widoczna by?a w okresie protestw marcowych 1968 roku, w postaci licznych drukw ulotnych. Szeroki rozwj drukw niezale?nych o tre?ci politycznej nast?pi? dopiero po powstaniu zorganizowanej, nielegalnej opozycji w drugiej po?owie lat 70. Powstanie ruchu Solidarno?? i w konsekwencji wprowadzenie stanu wojennego spowodowa?o lawinowy rozwj rozmaitych publikacji i innych form przekazu informacji, ?ami?cych monopol komunistycznego pa?stwa.
W Bibliotece Jagiello?skiej przez ca?y okres PRL gromadzono i przechowywano druki, ktre znajdowa?y si? na tzw. czerwonym indeksie. W wyniku oficjalnych i nieoficjalnych dzia?a? dyrekcji, pracownikw biblioteki oraz osb prywatnych do zbiorw trafia? materia? biblioteczny, ktry z uwagi na proweniencj? i tre?? w innych bibliotekach nie mia? szans na dotarcie do r?k czytelnikw.
W 1989 r. zasb wydawnictw drugoobiegowych zosta? poszerzony w oparciu o publikacje przekazywane do Biblioteki Jagiello?skiej w wyniku apeli prasowych (Tygodnik Solidarno??, Tygodnik Powszechny Polityka).
Katalog obejmuje dokumenty tzw. drugiego obiegu (druki, r?kopisy, maszynopisy, fotografie, nagrania, filmy oraz muzealia) o charakterze politycznym, historycznym, literackim i spo?eczno-kulturalnym, wytwarzane i kolportowane nielegalnie - bez wiedzy i zgody cenzury PRL, gromadzone przez Bibliotek? Jagiello?sk? i Fundacj? Centrum Dokumentacji Czynu Niepodleg?o?ciowego (od 1998 r.).
Kolekcja tych dokumentw jest systematycznie powi?kszana, uzupe?niana i opracowywana. Zawiera materia?y historyczne zwi?zane z dziejami opozycji antykomunistycznej w PRL, ze szczeglnym uwzgl?dnieniem historii Niezale?nego Samorz?dnego Zwi?zku Zawodowego Solidarno??. Stanowi bogat? kolekcj? r?nego rodzaju materia?w dokumentuj?cych podejmowane dzia?ania opozycyjne (jednostkowe i instytucjonalne) tworz?c? unikatowy zesp? ?rde? historycznych.
Kolekcja Zdzis?awa Szpejankowskiego dotyczy niezale?nej filatelistyki - znaczkw pocztowych.
Po ?mierci Zdzis?awa, jego ma??onka Danuta wraz z synami przekaza?a gromadzon? latami kolekcj? (jedyn? tego rodzaju w kraju) jako darowizn? do Biblioteki Jagiello?skiej. Dzi?ki temu gestowi mo?emy podziwia? ten unikatowy zbir filatelistyczny.
Zapraszam do ogl?dania (wybranej przez fundacj?) niewielkiej cz??ci omawianej kolekcji: (kliknij TU)
?rd?o: strona internetowa Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodleg?o?ciowego www.bj.uj.edu.pl