AKWARELE Z ROKU 1851

Na pocz?tku czwartego dziesi?ciolecia XIX wieku Rada Administracyjna Kr�lestwa Polskiego powo?a?a komisj? pod przewodnictwem Kazimierza Stronczy?skiego, kt�rej powierzono zadanie przeprowadzenia inwentaryzacji zabytk�w ?redniowiecznych i nowo?ytnych we wszystkich guberniach. Komisja Stronczy?skiego dzia?a?a w latach 1844-1855. W czasie terenowych wizyt opisa?a zabytki  ?wieckie i sakralne w 410 miejscowo?ciach. Co ciekawe, dokumentowa?a nie tylko poprzez szczeg�?owe opisywanie zabytk�w i sporz?dzanie odr?cznych szkic�w, ale r�wnie? powo?ani do jej sk?adu malarze tworzyli akwarele inwentaryzowanych obiekt�w.
W roku 1851 szacowna delegacja, pierwsza tego typu w Europie, realizuj?ca zadanie systematycznego zinwentaryzowania zabytk�w przyby?a do guberni p?ockiej. Terenem jej dzia?alno?ci by?y wszystkie �wczesne powiaty wchodz?ce w sk?ad tej guberni. Dwa lata p�?niej opublikowano efekty pracy z terenu guberni p?ockiej:

1/ "Opisy zabytk�w staro?ytno?ci w Guberni P?ockiej przez Delegacy? wys?an? z polecenia rady Administracyjnej Kr�lestwa w roku 1851 zebrane rysunkami w osobnym atlasie obja?nione",
2/ "Widoki zabytk�w staro?ytno?ci w Kr�lestwie Polskiem s?u??ce do obja?nienia opisu tych?e staro?ytno?ci, sporz?dzonego przez Delegacy? wys?an? z polecenia rady administracyjnej Kr�lestwa w roku 1851 zebrane: Gubernia P?ocka: powiat p?ocki, powiat pu?tuski, powiat przasnyski, powiat lipnowski, powiat m?awski. Atlas 5".

Wyniki pracy komisji z wszystkich guberni zawarto w sumie w 5 tomach tekstu obejmuj?cego og�lne sprawozdanie komisji oraz opisy zabytk�w w poszczeg�lnych guberniach i w 7 tomach - atlas�w z widokami akwarelowymi.

Ziemia dobrzy?ska (teren powiatu lipnowskiego obejmowa? terytorium historyczne ziemi dobrzy?skiej) znalaz?a poczesne miejsce w tym monumentalnym dziele, gdy? zinwentaryzowano zabytki w 19 miejscowo?ciach:

1. Miasto Rz?dowe Lipno (historia miasta, ko?ci�? parafialny),
2. Wie? prywatna Rokicie (ko?ci�? parafialny),
3. Miasto Rz?dowe Dobrzy? nad Wis?? (historia miasta, ko?ci�? parafialny, inne ko?cio?y),
4. Miasto Rz?dowe Bobrowniki (zamek),
5. Wie? Rz?dowa Ciechocin (zamek, ko?ci�?),
6. Wie? prywatna P?onne (ko?ci�?),
7. Wie? prywatna P?onko (grodzisko),
8. Wie? prywatna Dzia?y? (ko?ci�?),
9. Wie? poduchowna Trutowo (klasztor),
10. Wie? poduchowna Obory (klasztor),
11. Wie? prywatna ?a?e (kopiec),
12. Wie? prywatna Chojno (grodzisko),
13. Wie? prywatna Radziki-wielkie - obecna nazwa - Radziki Du?e (zamek, ko?ci�? parafialny),
14. Wie? prywatna Osiek (grodzisko, ko?ci�? parafialny),
15. Wie? prywatna Strzygi (ko?ci�? parafialny),
16. Wie? prywatna Borzymin (grodzisko),
17. Miasto Rz?dowe Rypin (ko?ci�?, obwarowania),
18. Wie? Rz?dowa Staro-Rypin - obecna nazwa Starorypin (grodzisko i ruina ko?cio?a),
19. Miasto prywatne Sk?pe (klasztor).

Siedem z wy?ej wymienionych zabytk�w udokumentowano w formie akwarel.

W 2013 r. Narodowy Instytut Dziedzictwa we wsp�?pracy z  Bibliotek? Uniwersyteck? w Warszawie wyda? reprint z cz??ci? dotycz?c? guberni p?ockiej, w kt�rym dodatkowo umieszczono wsp�?czesne zdj?cia por�wnawcze oraz uzupe?niono oryginalne teksty opisowe komentarzami w ?wietle najnowszej literatury naukowej.

W reprincie zamieszczono map? guberni p?ockiej z zaznaczonymi miejscowo?ciami, w kt�rych inwentaryzowano zabytki. Mapa ta zawiera b??d dotycz?cy dok?adnej lokalizacji jednej z miejscowo?ci na ziemi dobrzy?skiej. Zaznaczono na niej Osiek na Wis?? w obecnej gminie Obrowo, powiecie toru?skim, a w opisywanym dziele zinwentaryzowano Osiek, obecn? siedzib? gminy o tej samej nazwie, ale w obecnym powiecie brodnickim.

Obydwie wsie by?y i nadal pozostaj? siedzibami parafii rzymskokatolickich, co mo?e mie? wp?yw na ich poprawn? identyfikacj? przez osoby nie pochodz?ce z naszego terenu. W XIX-wiecznym nazewnictwie obydwu wsi u?ywano dodatkowo lub zamiennie przymiotnik�w - Ma?y przy Osieku nad Wis?? oraz Wielki lub Rypi?ski w tekstach dotycz?cych Osieka po?o?onego przy szlaku komunikacyjnym pomi?dzy Rypinem i Brodnic?. Autorzy reprintu pope?nili "klasyczny" b??d wyst?puj?cy w tekstach o dawnym powiecie lipnowskim, kt�ry jednak nie winien wyst?pi? w tak powa?nym opracowaniu. Nale?y  wybaczy? autorom, nie oni pierwsi i zapewne nie ostatni pomylili wsie parafialne o imieniu Osiek na terenie dawnej ziemi dobrzy?skiej.

Najwa?niejsze, ?e dzi?ki opublikowanym reprintom mo?emy podziwia? akwarele namalowane  ponad 160 lat temu, a przechowane do naszych czas�w w Gabinecie Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Tym bardziej, ?e od po?owy lat siedemdziesi?tych XX w. biblioteka nie udost?pnia orygina?u z uwagi na z?y stan zachowania.

Dzisiejszym tekstem zapraszamy r�wnie? do aktywnego wsp�?tworzenia portalowych tre?ci. Poni?ej zamie?cili?my fotografie 7 akwareli, pochodz?cych z reprintu wydanego w 2013 r. Przewidzieli?my r�wnie? miejsce na fotografie por�wnawcze wykonane przez naszych go?ci portalowych, kt�re w najtrafniejszy spos�b oddadz? aktualny stan zabytk�w lub miejsca, gdzie one istnia?y jeszcze przed 160 laty. Prosimy o przesy?anie swoich zdj?? na poczt? portalu z podaniem imienia i nazwiska autora oraz daty wykonania. Wszystkie prace zamie?cimy w kolumnie zarezerwowanej na fotografie por�wnawcze.

Redakcja, luty 2016 r.

Mapa guberni p?ockiej
?r�d?o: Widoki Zabytk�w Staro?ytno?ci w Kr�lestwie Polskiem s?u??ce do obja?nienia opisu tych?e Staro?ytno?ci,
sporz?dzonego przez Delegacy? wys?an? z polecenia Rady Administracyjnej Kr�lestwa w roku 1851 zebrane.
Atlas V. Gubernia P?ocka. 1853 (reprint, Warszawa 2013)

Dodatkowo oznaczono (www.szpejankowski.eu):
nr 1 - Osiek nad Wis?? w obecnym powiecie toru?skim,
nr 2 - Osiek w obecnym powiecie brodnickim

lp.	akwarela, ?r�d?o: reprint Narodowego Instytutu Dziedzictwa, wyd.Warszawa 2013	aktualne zdj?cie por�wnawcze	numer i tytu? akwareli z atlasu Stronczy?skiego	uwagi i dodatkowe informacje www.szpejankowski.eu
1		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	59.Ko?ci�? parafialny w mie?cie Lipnie
2		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	60.Ko?ci�? parafialny we wsi Rokiciu od zachodo-po?udnia
3		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	61.Ruina zamku w Radzikach Wielkich od wschodo-p�?nocy
4		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	62.Ko?ci�? parafialny w Osieku od po?udnia
5		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	63.Brama i szcz?tki muru miejskiego w Rypinie od strony wjazdu
6		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	64.Brama miejska w Rypinie od strony miasta
7		to miejsce czeka na Twoje zdj?cie	65.Ruina ko?cio?a w Staro-Rypinie